Có đi khắp các vùng thôn quê thời nay để tìm hình ảnh ngọn đèn thắp dầu hỏa, chắc cũng chẳng thể tìm thấy, bởi ở đó điện đều đã được giăng sáng bừng, hoặc chí ít có vùng sâu, vùng xa nào đấy điện còn chưa “vươn” tới thì các loại đèn măng xông, đèn sạc pin... cũng đã được thay thế để mang lại ánh sáng cho cuộc sống về đêm của người dân.
Nhớ lại, trải qua suốt chiều dài tuổi thơ tôi, và hầu như ai sinh ra và lớn lên trước thập niên 90 của thế kỷ trước, chắc đều “làm bạn” với chiếc đèn dầu, kể cả người sống ở thành phố, bởi khi đó điện vẫn là “món” xa xỉ.
Đèn dầu thường được làm bằng thủy tinh, dưới có bầu đế to chứa dầu, phía trên có kim vặn bấc đèn - đó là những sợi chỉ bông được túm lại với nhau, to cỡ bằng đầu chiếc đũa con. Bấc đèn có tác dụng trung chuyển dầu từ bầu đèn lên đỉnh bấc thắp lửa. Đèn sáng to hay nhỏ phụ thuộc vào việc vặn bấc đèn cao hay thấp...
Ngoài ra, đèn dầu không thể thiếu chiếc tăm phong, đó là chiếc ống thủy tinh hình bầu, thổi mỏng như chiếc bóng điện, thủng hai đầu, dùng để chụp xuống đài đèn, có tác dụng che chắn gió cho đèn không bị tắt. Ở những vùng quê, hầu như nhà nào cũng sắm vài ba chiếc đèn dầu.
Nhà đông người, có khi phải sắm cả gần chục chiếc mới đủ, bởi ngoài những chiếc đèn dầu dùng để cả gia đình ăn cơm, để con trẻ học bài, để bà soi cối giã trầu, cho ông đọc sách, hay bố mẹ ngồi nói chuyện với hàng xóm trên chiếu ngoài sân cũng cần có một ngọn đèn để ở giữa soi sáng mặt mỗi người... Đèn dầu là thứ không thể xa rời cuộc sống của mọi người dân quê vào thời khắc từ tối cho tới sáng sớm hôm sau.
Bao giờ cũng vậy, khi trời bắt đầu nhá nhem là mẹ thường sai các con kiểm tra xem đèn còn dầu hay hết. Tôi thường được phân công nhiệm vụ kiểm tra và rót dầu vào đèn. Rồi còn phải khều bấc, lau tăm phong cho sáng, bởi qua mỗi đêm thắp sáng, những chiếc tăm phong che chắn gió thường bị mờ đi vì ám khói.
Ngày ấy, kinh tế nhà nào cũng nghèo khó, không phải dư dả dầu hỏa để thắp sáng, vì vậy mà nhà ai cũng dùng rất tiết kiệm, khi chỉ thực sự cần thiết mới thắp đèn, như chuyện ăn cơm, con cái học hành... còn khi đi ngủ là thổi tắt luôn. Nếu cần để đèn ban đêm thì vặn nhỏ bấc xuống sao cho ánh sáng của ngọn đèn chỉ còn liu riu đủ soi sáng trong phạm vi rất nhỏ hẹp. Người ta gọi là ngọn đèn... mù.
Kỷ niệm đáng nhớ và “vui” nhất của lũ trẻ quê chúng tôi với những ngọn đèn dầu, có lẽ là những khi trong làng nhà ai đó có công việc như ma chay, cưới xin. Đèn dầu được huy động hầu như tất tật từ các hộ trong xóm để gia chủ thắp lên cho đủ sáng.
Đèn được bố trí khắp nơi, từ bàn để quan khách họ hàng ngồi uống nước, ăn trầu, chỗ nấu cỗ, đun nước, hay cổng ngõ... Lâu lâu mới có được các buổi nhiều ánh sáng như vậy, nên bọn trẻ con chúng tôi thường tụ tập nô đùa vui sướng...
Những chiếc đèn dầu leo lét ánh lửa của những thập niên trước giờ đây đã đi vào dĩ vãng bởi nguồn điện thắp sáng của thời đại văn minh. Và những người trẻ tuổi của ngày hôm nay khó lòng biết, hình dung, mường tượng được về những chiếc đèn dầu.
Bình luận (0)